Het is vrijdagmiddag rond 1 uur als de trein langzaam Berlijn uitrolt. Nadat ik mijn plekje heb gevonden en goed en wel ben neergestreken, bel ik een vriend. Geen gehoor, helaas. Een half uur later bel ik nog eens. Opnieuw krijg ik niemand te pakken. Wat blijkt? Ik zit midden in een ‘Funkloch’, het Duitse woord voor een ‘zendgat’, waar de GSM-torens niemand meer kunnen bereiken en je je als Mad Max in een kaal niemandsland waant.
In Duitsland is dit de normaalste zaak van de wereld. En hier blijft het niet bij. Na 5 jaar in Berlijn te hebben gewoond, weet ik dat ik overal en altijd contant geld bij me moet hebben. “Nur Bares ist Wahres” is het devies onder de oosterburen, wat zoveel betekent als “contant is koning”. Zelfs in restaurants krijg je vaak te maken met betaalproblemen. “Sorry, het pinapparaat is stuk” of “pinnen vanaf 10 euro” zijn veelgehoorde geluiden uit de apotheken, Spätis (avondwinkels) en eetzaakjes die Berlijn rijk is. Zelfs supermarkten zijn niet altijd even betrouwbaar als het gaat om ’s werelds gemakkelijkste betaalmethode. Terwijl je in de voormalige Oostbloklanden in de EU in iedere Sklep en alcoholshop je pas kwijt kan, is Berlijn een soort van Back to the Future naar de jaren 90.
Maar hoe kan de grootste economie van Europa nou zo ver achterlopen op de rest van Europa? Daar zijn verschillende redenen voor. De afschuw van banken begint al in de jaren 30. Tijdens de Grote Depressie zorgde metershoge inflatie voor bankbiljetten van 10 biljoen Reichsmark. Met kruiwagens vol met geld moest brood gekocht worden bij de bakker, en hun zuurverdiende geld was niets meer waard. Het vertrouwen in het bankensysteem is nooit meer teruggekomen.
Het ‘Funkloch’ heeft niet zoveel te maken met de passie van de Duitsers om onder de radar te zitten. De Duitse voorliefde voor bureaucratie speelt hier een grote rol. Het is in Duitsland moeilijk om een nieuwe GSM-mast aan te leggen, omdat er tussen de verschillende overheidsinstanties een soort obscure stoelendans wordt uitgevoerd en niemand verantwoordelijkheid kan of wil afleggen. Daarnaast worden burgers die klagen over horizonsvervuiling veelal goed gehoord, wat heel democratisch is – maar het zijn vaak diezelfde burgers die klagen over het gebrek aan bereik.
Wat betekent dat voor de Berlijner? Voordat je uit eten gaat of naar de kroeg, ga eerst langs de pinautomaat. Er zijn veel pinautomaten waar je extra kosten voor moet betalen, dus zoek er eentje uit van een echte bank. Met contanten betalen is helemaal zo slecht nog niet. Ongemakkelijke momenten bij de kassa als je weer ‘ns op rood staat komen vrijwel niet voor in Berlijn. En je weet precies hoeveel geld je nog voor een avond uit kan geven, in plaats van de ochtend erna op je bankrekening erachter komen dat je voor 100 euro rondjes gehaald hebt. Reis je met de trein door Duitsland? Neem een boek mee, zodat je ongestoord kan lezen terwijl je telefoon zich koest houdt.
